PIERWSZEŃSTWO pieszego WCHODZĄCEGO na PRZEJŚCIE dla pieszych

W dniu 1 czerwca 2021 r. weszła w życie nowelizacja Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (dalej: Prd), według rozmaitych szumnych zapowiedzi mająca podobno bardzo istotnie zmieniać zasady dotyczące przechodzenia pieszych przez jezdnię.

W związku z tym faktem – w przestrzeni publicznej pojawiło się mnóstwo rozmaitych kontrowersyjnych poglądów i wzajemnie sprzecznych opinii, w wielu przypadkach nie znajdujących odzwierciedlenia w rzeczywistych, literalnych postanowieniach Prd.

 

Sprawdźmy zatem, do jakich zmian doszło faktycznie, a co stanowi jedynie formułowanie oczekiwań, poglądów i wyobrażeń różnych osób na temat tychże zmian.

 

Zmiany odnoszące się do pieszych

W art. 13 Prd – dotychczasowy ust. 1, który przez wiele lat brzmiał następująco:

• Art. 13. 1. Pieszy, przechodząc przez jezdnię lub torowisko, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, korzystać z przejścia dla pieszych. Pieszy znajdujący się na tym przejściu ma pierwszeństwo przed pojazdem.
• Brzmienie określone w Dz.U. z 1997 r. nr 98 poz. 602
  PRZEPIS UCHYLONY

 

...obecnie został podzielony na dwie odrębne jednostki redakcyjne, które otrzymały brzmienie:

• Art. 13. 1. Pieszy wchodzący na jezdnię lub torowisko albo przechodzący przez jezdnię lub torowisko jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, korzystać z przejścia dla pieszych.
• 1a. Pieszy znajdujący się na przejściu dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem. Pieszy wchodzący na przejście dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem, z wyłączeniem tramwaju.
• Brzmienie określone w Dz.U. z 2021 r. poz. 463
  PRZEPIS OBOWIĄZUJĄCY

 

Zasadnicza nowość polega na tym, że pieszy otrzymał pierwszeństwo w momencie wchodzenia na przejście dla pieszych (pieszy znajdujący się na przejściu takie pierwszeństwo posiadał już według pierwotnego przepisu), zaś ten nowy przywilej pieszego nie ma zastosowania jedynie wobec tramwaju.

Dodatkową nowością jest nadanie pierwszeństwa pieszym korzystającym z przejść dla pieszych zlokalizowanych na drogach dla rowerów. Uprzednio była mowa wyłącznie o „tym przejściu”, do którego odnosił się art. 13 ust. 1 Prd, mówiący jedynie o pieszym przechodzącym „przez jezdnię lub torowisko”. Pomimo nowelizacji – nadal nie ma jednak nigdzie w Prd mowy o obowiązku zachowania szczególnej ostrożności przez pieszych wchodzących i przechodzących przez drogę dla rowerów.

 

Aby dokładnie stwierdzić, w której konkretnie chwili pieszy uzyskuje pierwszeństwo przed pojazdem – należy ustalić, kiedy następuje moment wchodzenia na przejście dla pieszych.

Zgodnie z definicjami z art. 2 pkty 5, 6, 9, 11, 12 i 23 Prd:

• Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
• (...)
• 5) droga dla rowerów – drogę lub jej część przeznaczoną do ruchu rowerów, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi; droga dla rowerów jest oddzielona od innych dróg lub jezdni tej samej drogi konstrukcyjnie lub za pomocą urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego;
• 6) jezdnia – część drogi przeznaczoną do ruchu pojazdów; określenie to nie dotyczy torowisk wydzielonych z jezdni;
• (...)
• 9) chodnik – część drogi przeznaczoną do ruchu pieszych;
• (...)
• 11) przejście dla pieszych – powierzchnię jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska przeznaczoną do przechodzenia przez pieszych, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi;
• 12) przejazd dla rowerzystów – powierzchnię jezdni lub torowiska przeznaczoną do przejeżdżania przez rowerzystów, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi;
• (...)
• 18) pieszy – osobę znajdującą się poza pojazdem na drodze i niewykonującą na niej robót lub czynności przewidzianych odrębnymi przepisami; za pieszego uważa się również osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, hulajnogę elektryczną, urządzenie transportu osobistego, urządzenie wspomagające ruch, wózek dziecięcy, podręczny lub inwalidzki, osobę poruszającą się w wózku inwalidzkim, a także dziecko w wieku do 10 lat kierujące rowerem pod opieką osoby dorosłej;
• (...)
• 23) ustąpienie pierwszeństwa – powstrzymanie się od ruchu, jeżeli ruch mógłby zmusić kierującego do zmiany kierunku lub pasa ruchu albo istotnej zmiany prędkości, pieszego – do zatrzymania się, zwolnienia lub przyspieszenia kroku, a osobę poruszającą się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch – do zatrzymania się, zmiany kierunku albo istotnej zmiany prędkości;
• (...).
• Według wersji ujednoliconej z dnia 13.07.2021 r.
  PRZEPIS OBOWIĄZUJĄCY

 

Według art. 2 pkt 11 Prd przejście dla pieszych jest to wyłącznie stosownie oznakowany fragment jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska, natomiast nie obejmuje ono żadnego fragmentu chodnika.

W konsekwencji – wchodzenie na przejście dla pieszych (które jest powierzchnią jezdni) następuje dokładnie w momencie wchodzenia na jezdnię, a jeszcze bardziej precyzyjnie – wchodzenia dokładnie na ten jeden konkretny odcinek jezdni, oznaczony znakami drogowymi, zazwyczaj oddzielony od chodnika krawężnikiem.

Wchodzeniem na przejście dla pieszych nie będzie natomiast wchodzenie przez pieszego na jakąś inną część jezdni – nieoznaczoną, albo oznaczoną zupełnie inaczej (np. jako przejazd dla rowerzystów). Dość częste przechodzenie obok przejścia dla pieszych (czyli „poza przejściem”) nie tylko nie jest przechodzeniem przez przejście dla pieszych, ale według art. 13 ust. 2 Prd „jest dozwolone, gdy odległość od przejścia przekracza 100 m” oraz na skrzyżowaniu, znajdującym się w odległości mniejszej niż 100 m od wyznaczonego przejścia – czyli wyłącznie w określonych sytuacjach. Podczas przechodzenia przez jezdnię poza przejściem dla pieszych, pieszy z samej zasady nie ma pierwszeństwa przed pojazdem – nie tylko podczas wchodzenia na jezdnię, ale nawet wówczas, gdy znajduje się na jezdni!

Wobec powyższego – pierwszeństwo przed pojazdem jadącym jezdnią pieszy uzyskuje w chwili wchodzenia na jezdnię, a nie wcześniej!

 

Złudzenie (!) pierwszeństwa pieszego podczas wchodzenia na przejście.

Należy koniecznie podkreślić, że cały czas pozostaje aktualny przepis art. 14 pkt 1 lit. a Prd, według którego:

• Art. 14. Zabrania się:
• 1) wchodzenia na jezdnię:
• a) bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla pieszych,
• (...).
• Według wersji ujednoliconej z dnia 13.07.2021 r.
  PRZEPIS OBOWIĄZUJĄCY

 

W świetle powyższego przepisu – pieszy nie może rozpocząć wchodzenia na jezdnię (a zatem również na przejście dla pieszych) w sytuacji, gdy poruszający się tą jezdnią pojazd jest na tyle blisko pieszego, że w sytuacji wejścia pieszego na jezdnię kierujący byłby zmuszony do gwałtownego hamowania, ucieczki w bok lub wykonania jakiegoś innego manewru obronnego w celu uniknięcia potrącenia pieszego.

Pieszy może rozpocząć wchodzenie na jezdnię dopiero w sytuacji, gdy droga jest całkowicie wolna, lub gdy nadjeżdżające pojazdy znajdują się na tyle daleko, że obecność pieszego na przejściu nie będzie stanowić zabronionego wchodzenia bezpośrednio przed jadący pojazd. Dopiero w takich warunkach, jako wchodzący na jezdnię zgodnie z prawem, pieszy uzyskuje pierwszeństwo przed pojazdem.

Wejście na przejście dla pieszych niezgodne z powyższą regulacją sprawia, że pieszy nie uzyskuje pierwszeństwa!

Należy w tym miejscu zauważyć, że skoro pieszy w sytuacji wyczerpującej hipotezę art. 14 pkt 1 lit. a Prd nie może wejść na przejście dla pieszych, lecz musi powstrzymać się od ruchu, jeżeli jego ruch mógłby zmusić kierującego do zmiany kierunku lub pasa ruchu albo istotnej zmiany prędkości (a tak właśnie by było w sytuacji wejścia bezpośrednio przed jadący pojazd), to pieszy realizuje czynność, która w art. 2 pkt 23 Prd została jednoznacznie określona mianem „ustąpienia pierwszeństwa”!

Tym samym – pierwszeństwo pieszego wchodzącego na przejście dla pieszych przed pojazdem jadącym jezdnią jest jedynie warunkowe!

Natomiast po dokonaniu zgodnego z prawem wejścia na przejście dla pieszych (co zazwyczaj trwa krócej niż sekundę...) pieszy znajduje się na przejściu dla pieszych, a to sprawia, że ma wówczas pierwszeństwo przed pojazdem również na mocy poprzednio obowiązującego przepisu art. 13 ust. 1 Prd.

Wychodzi zatem na to, że w relacji pomiędzy kierującym pojazdem a pieszym przebywającym w obrębie przejścia dla pieszych – nie zmieniło się praktycznie nic, gdyż cała zmiana odnosi się do bardzo krótkiego czasu, jaką pieszemu zajmuje przekroczenie granicy (zazwyczaj w formie krawężnika) pomiędzy chodnikiem a przejściem dla pieszych, będącym wyznaczonym stosownymi znakami drogowymi odcinkiem jezdni.

 

Zmiany odnoszące się do kierujących pojazdami

Wraz z nadaniem nowych przywilejów pieszemu, stosownej zmianie uległ również komplementarny przepis nakładający obowiązki na kierującego pojazdem.

Obowiązujący przez wiele lat przepis ust. 1 w art. 26 Prd, który brzmiał:

• Art. 26.1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu.
• Brzmienie określone w Dz.U. z 1997 r. nr 98 poz. 602
  PRZEPIS UCHYLONY

 

...również został podzielony na dwa, w brzmieniu następującym:

• Art. 26. 1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność, zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na niebezpieczeństwo pieszego znajdującego się na tym przejściu albo na nie wchodzącego i ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na tym przejściu albo wchodzącemu na to przejście, z zastrzeżeniem ust. 1a.
• 1a. Kierujący tramwajem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność, zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na niebezpieczeństwo pieszego znajdującego się na tym przejściu i ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na tym przejściu.
• Brzmienie określone w Dz.U. z 2021 r. poz. 463
  PRZEPIS OBOWIĄZUJĄCY

 

Jak całkowicie jednoznacznie wynika z treści powyższych przepisów – nowelizacja Prd nie nałożyła na kierującego żadnego nowego obowiązku ani wobec pieszego zbliżającego się do przejścia, ani oczekującego przed tym przejściem, ani także zamierzającego wejść na to przejście! W powyższym przepisie został wyraźnie wskazany wyłącznie pieszy wchodzący na przejście dla pieszych oraz pieszy znajdujący się na przejściu dla pieszych!

Sugestie dotyczące rzekomego obowiązku zwalniania przed przejściem dla pieszych, przed którym jakiś pieszy oczekuje na możliwość wejścia, lub do którego pieszy dopiero się zbliża – są zatem równie bezpodstawne, jak jeszcze dalej idące już zupełnie niedorzeczne twierdzenia odnoszące się do sytuacji, gdy gdzieś w oddali majaczy jakaś sylwetka pieszego, albo wręcz gdy literalnie nigdzie, nie tylko w pobliżu przejścia, nie widać żywego ducha...

Bynajmniej nie kwestionuję zasadności wynikającego z kultury i wzajemnej życzliwości uczestników ruchu drogowego zatrzymania się przed przejściem, przed którym ktoś stoi, lub do którego ktoś się zbliża. Niemniej – w obowiązujących od 1 czerwca 2021 r. przepisach art. 13 i 26 Prd nie sposób doszukać się takiego rzekomego obowiązku kierujących i równoczesnego uprawnienia pieszych!

Według ewidentnie wadliwych poglądów, przedstawianych, lansowanych i forsowanych przez rozmaite osoby, wcale niekoniecznie specjalizujące się w zagadnieniach ruchu drogowego – pierwszeństwo przed pojazdem miałby rzekomo posiadać już pieszy zbliżający się do przejścia lub oczekujący przed przejściem na możliwość wejścia na jezdnię...

Przytoczone wyżej słowo w słowo przepisy Prd wskazują, że jest to oczywista nieprawda.

Osoby, które głoszą te całkowicie mylące, a w konsekwencji niebezpieczne dla zdrowia i życia wielu innych osób (!!!) bezzasadne tezy, powinny ponosić odpowiedzialność – bynajmniej nie tylko moralną, ale materialną i karną w związku z wypadkami drogowymi, do jakich dochodzi (i zapewne będzie dochodzić coraz częściej!) w rezultacie zupełnie bezpodstawnego przekonania wielu osób o swoim rzekomym pierwszeństwie!

 

Argumentum ad absurdum

O całkowitej absurdalności tezy o rzekomym wchodzeniu na przejście dla pieszych w jakimś momencie wcześniejszym, niż faktyczne wkroczenie na jezdnię, co miałoby skutkować rzekomym posiadaniem przez pieszego pierwszeństwa jeszcze przed wejściem na przejście dla pieszych, świadczy zresztą nie tylko samo literalne brzmienie wyżej przytoczonych przepisów, ale również próba zastosowania tych „rewelacji” w praktyce...

Zgodnie z art. 13 ust. 8 Prd:

• Art. 13. (...)
• 8. Jeżeli przejście dla pieszych wyznaczone jest na drodze dwujezdniowej, przejście na każdej jezdni uważa się za przejście odrębne. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przejścia dla pieszych w miejscu, w którym ruch pojazdów jest rozdzielony wysepką lub za pomocą innych urządzeń na jezdni.(...)
• Według wersji ujednoliconej z dnia 13.07.2021 r.
  PRZEPIS OBOWIĄZUJĄCY

 

Przyjmując jako prawdziwe twierdzenie, że „pieszy wchodzi na przejście już w momencie zbliżania się do tego przejścia” – należałoby w oczywistej konsekwencji uznać, że w przypadku przejścia dla pieszych przedzielonego wyspą (czyli według Prd traktowanego jako dwa odrębne przejścia dla pieszych) pieszy albo wchodzi na oba przejścia jednocześnie (sic!), albo przynajmniej wchodzi na drugie przejście, jednocześnie znajdując się jeszcze na pierwszym z nich...

 

Tymczasem faktycznie – pieszy wchodzi na dane przejście dokładnie w momencie wchodzenia na konkretnie oznaczoną powierzchnię jezdni, torowiska lub drogi dla rowerów, którą to powierzchnię, w myśl definicji z art. 2 pkt 11 Prd stanowi właśnie „przejście dla pieszych”.

Jest to zatem kolejny punkt, który całkowicie falsyfikuje głoszone przez niektóre osoby tezy o rzekomym pierwszeństwie pieszego, który jeszcze nie wchodzi na przejście, a dopiero się do niego zbliża lub oczekuje na możliwość wejścia.

Nie wiem, w jakim (w czyim...?) interesie działają te osoby – jednak z całą pewnością ich działania nie prowadzą do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego!

Być może chodzi tutaj o bardzo specyficzną „politykę faktów dokonanych”, czyli doprowadzenie do negatywnej sytuacji przewidzianej w art. 4 Prd:

• Art. 4. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze mają prawo liczyć, że inni uczestnicy tego ruchu przestrzegają przepisów ruchu drogowego, chyba że okoliczności wskazują na możliwość odmiennego ich zachowania.
• Według wersji ujednoliconej z dnia 13.07.2021 r.
  PRZEPIS OBOWIĄZUJĄCY

Trudno bowiem nie zauważyć, że powszechne polemiki i wątpliwości na temat momentu nabycia pierwszeństwa przez pieszego przed nadjeżdżającym pojazdem – można traktować jako „okoliczności wskazujące na możliwość odmiennego zachowania”, o których mowa w powyższym przepisie. W ostatecznym rezultacie mogą one doprowadzić do tego, że zarówno kierujący, jak i piesi nie będą mogli mieć pewności, czy aby na pewno ten drugi uczestnik ruchu zachowa się w sposób oczekiwany, tj. wynikający z faktycznie obowiązujących przepisów ruchu drogowego, a nie z bezpodstawnych sugestii rozgłaszanych za pośrednictwem rozmaitych mediów...

Taki stan rzeczy to bynajmniej jednak nie jest stosowanie prawa, lecz... pewien rodzaj anarchii...

Przemysław Przybysz

---

 

Post scriptum

 

W świetle wiążących Rzeczpospolitą Polską postanowień Konwencji o ruchu drogowym, sporządzonej w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r. (Dz. U. z 1988 r. nr 5 poz. 40 oraz Załącznik do Dz. U. z 1988 r. nr 5 poz. 40; dalej: KrdW) oraz Porozumienia Europejskiego uzupełniającego Konwencję o ruchu drogowym sporządzoną w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r. (Dz. U. z 1988 r. nr 5 poz. 44 oraz Załącznik do Dz. U. z 1988 r. nr 5 poz. 44; dalej: PEuKrdW), polski ustawodawca w żadnym razie nie ma prawa zdjąć z pieszych obowiązków:

• zachowania szczególnej ostrożności (art. 20 ust. 6 lit. a KrdW);
• korzystania z przejścia dla pieszych, jeżeli znajduje się ono w pobliżu (art. 20 ust. 6 lit. a KrdW);

oraz zakazów:

• wchodzenia na jezdnię bez uwzględnienia odległości i szybkości zbliżających się pojazdów (art. 20 ust. 6 lit. b ppkt iii KrdW);
• wydłużania przebywania na przejściu dla pieszych w sytuacji, gdy nie jest to konieczne (art. 20 ust. 6 lit. d KrdW).

Biorąc pod uwagę powyższy zakres obowiązków i zakazów mających zastosowanie wobec pieszego – nie ma mowy o przyznaniu pierwszeństwa (tym bardziej pierwszeństwa bezwzględnego!) pieszym dopiero zamierzającym wejść na przejście dla pieszych - zarówno zbliżającym się do tego przejścia, jak i oczekującym na chodniku na możliwość przejścia!

Więcej we wpisie: PIERWSZEŃSTWO pieszego? PRD versus KRDW.

Przemysław Przybysz